ธรณีพิบัติภัย (Geohazard)
ภัยธรรมชาติที่เกิดจากกระบวนการทางธรณีวิทยา เช่น
- แผ่นดินไหว
- สึนามิ
- ดินถล่ม
- หลุมยุบ
- ภูเขาไฟระเบิด
- หิมะถล่ม
แผ่นดินไหว
ความหมาย
ความหมาย
เป็นภัยพิบัติธรรมชาติที่เกิดจากการสั่นสะเทือนของพื้นดิน อันเนื่องมาจากการปลดปล่อยพลังงานเพื่อลดความเครียดที่สะสมไว้ภายในโลกออกมา
สาเหตุ
- เกิดจากการกระทำของมนุษย์ เ่น การทดลองระเบิดปรมาณู การระเบิดเหมือง
- เกิดตามธรรมชาติจากการเคลื่อนที่ของเปลือกโลก
โลกแบ่งตามโครงสร้างภายในได้เป็น 5 ส่วน ได้แก่
- ธรณีภาค(lithosphere) ประกอบด้วย
- เปลือกโลก (Crust)
- เปลือกทวีป (Continental crust)
ประกอบด้วยหินแกรนิตเป็นส่วนใหญ่
- เปลือกสมุทร (Oceanic crust) ประกอบด้วยหินบะซอลต์เป็นส่วนใหญ่
- ชั้นแมนเทิลด้านบน (Uppermost mantle เป็นวัตถุแข็งรองรับเปลือกทวีปและเปลือกสมุทร
- ชั้นแมนเทิลส่วนล่าง (Upper Mantle) จะมีอุณหภูมิต่ำกว่าแมนเทิลส่วนล่าง ทำให้หินชั้นนี้ค่อนข้างเปราะมากเมื่อมีแรงมากระทำทำให้เกิดแผ่นดินไหวได้
- ชั้นแมนเทิลส่วนล่าง (Lower Mantle) ชั้นนี้อุณหภูมิสูงกว่า หินจะเริ่มมีคุณสมบัติความยืดหยุ่นที่อุณหภูมิสูงเกิน 1,300 0C ทำให้สามารถไหลได้เหมือนของเหลว แต่ยังเป็นของแข็งอยู่
- แกนโลกชั้นนอก (Outer core) ประกอบด้วยเหล็กและนิกเกิล หลอมละลาย อุณหภูมิที่ชั้นนี้อยู่ระหว่าง 1,000-3,500 0C เป็นชั้นที่ทำให้เกิดสนามแม่เหล็ก
- แกนโลกชั้นใน(Inner core) ประกอบด้วยเหล้กนิกเกิลในสถานะของแข็งแม้ว่าอุณหภูมิของชั้นนี้อยู่ที่ 5,000 0C แต่ที่ไม่หลอมละลายและอยู่ในสถานะของแข็งเนื่องจากความกดดันที่สูงทำให้อะตอมเรียงชิดกันคงสภาพความเป็นของแข็งไว้ได้
ส่วนของเปลือกโลกไม่ได้ต่อเป็นผืนเดียวจะคล้ายกับจิกซอว์ เรียกว่า แผ่นเปลือกโลก หรือเพลต ( plates) ซึ่งประกอบด้วย 7 แผ่นใหญ่ ได้แก่ แผ่นแปซิฟิก, แผ่นอเมริกาเหนือ, แผ่นอเมริกาใต้, แผ่นยูเรเชีย, แผ่นแอฟริกา, แผ่นแอนตา์รกติก, แผ่นออสเตรเลีย
และยังมีแผ่นเปลือกย่อย การเคลื่อนตัวของวัสดุในชั้นแอสทีโนสเฟียร์(asthenosphere) ทำให้เกิดการเคลื่อนตัวของเปลือกโลก โดยมีทฤษฏีารแปรสัณฐานแผ่นเปลือกโลก (Plate tectonics)ที่อธิบายการเคลื่อนที่ของปลือกโลก รอยต่อของขอบแผ่นจะมีโอกาสเคลื่อนมาชนกัน โดยมีลักษณะการชนกันแบบ 3 แบบ
- แผ่นธรณีเคลื่อนที่ออกจากกัน (Divergent plate boundary)
ขอบรอยต่อเคลื่อนที่ออกจากกัน เกิดจากแรงดันในชั้นแอสทีโนสเฟรีย์ดันตัวขึ้นทำให้แผ่นดินโก่งเกิดรอยต่อ แมกมาดันตัวออก ทำให้เกิดการเคลื่อนที่แยกออกจากกัน
แผ่นดินไหวแบบนี้ไม่ค่อยรุนแรง และศูนย์กลางอยู่ในระดับตื้น
- แผ่นธรณีเคลื่อนที่เข้าหากัน (Convergent plate boundary)
เป็นการเคลื่อนที่เข้าหากันของแผ่นเปลือกโลก ทำให้เกิดการปะทะกัน
มักจะเกิดแผ่นดินไหวรุนแรง และจุดศูนยืกลางแผ่นดินไหวอยู่ในระดับลึก โดยหากแนวปะทะอยู่ในมหาสมุทร อาจจะทำให้เกิดคลื่นสึนามิ
- แผ่นธรณีเคลื่อนที่ผ่านกัน (Transform plate boundary)
เป็นการเคลื่อนที่ผ่านกันของแผ่นเปลือกโลก มักจะกิดบริเวณแอ่งมหาสมุทรและบริเวณชายฝั่ง
ความรุนแรงของแผ่นดินไหวประเภทนี้อยู่ที่ระดับปานกลาง
แหล่งของมูล วิชาการธรณีไทย,
Lesa,USGS
ระดับความรุนแรง
บอกระดับความรุนแรงของแผ่นดินไหว
- มาตราเมอร์คัลลี (Mercalli scale)
ขนาด |
ความรู้สึกหรือการตอบสนองของผู้คน |
I |
ไม่รู้สึก |
II |
รู้สึกสั่นไหวเล็กน้อยและรู้สึกไดเฉพาะผู้ที่อยู่กับที่ |
III |
คนในบ้านรู้สึกเหมือนรถบรรทุกแล่นผ่าน
|
IV |
คนส่วนใหญ่รู้สึกเหมือนรถบรรทุกแล่นผ่าน |
V |
ทุกคนรู้สึกว่าสิ่งของขนาดเล็กเคลื่อนที่ |
VI |
คนเดินเซ สิ่งของขนาดใหญ่เคลื่อนที่ |
VII |
คนยืนนิ่งไม่ได้ อาคารเสียหายเล็กน้อย |
VIII |
อาคารเสียหายปานกลาง |
IX |
อาคารเสียหายมาก |
X |
อาคารถูกทำลายพร้อมฐานราก |
XI |
แผ่นดินแยก สะพานขาด |
XII |
สิ่งปลูกสร้างถูกทำลาย พื้นดินเป็นลอนคลื่น |
- มาตราริกเตอร์ (The Richter Magnitude Scale)
ขนาด (ริกเตอร์) |
ประเภท |
<3.0 |
แผ่นดินไหวขนาดเล็กมาก (Micro) |
3.0-3.9 |
แผ่นดินไหวขนาดเล็ก (Minor)
|
4.0-4.9 |
แผ่นดินไหวขนาดค่อนข้างเล็ก (Light) |
5.0-5.9 |
แผ่นดินไหวขนาดปานกลาง (Moderate) |
6.0-6.9 |
แผ่นดินไหวขนาดค่อนข้างใหญ่ (Strong) |
7.0-7.9 |
แผ่นดินไหวขนาดใหญ่ (Major) |
>8.0 |
แผ่นดินไหวใหญ่มาก (Great) |
ข้อควรปฏิบัตเวลาเกิดแผ่นดินไหว
คลื่นสึนามิ (Tsunami)
ความหมาย
เป็นการเคลื่อนย้ายของกลุ่มคลื่นน้ำปริมาณมาก โดยสึนามิเป็นภาษาญี่ปุ่นมาจากคำว่า สึ(Tsu)ที่มีความหมายว่าท่าเรือ และนามิ(nami)ที่แปลว่าคลื่น ชื่อนี้มาจากการที่ชาวประมงญี่ปุ่นกลับเข้าฝั่งหลังจากออกหาปลาและพบคลื่นขนาดใหญ่เข้าทำลายท่าเรือ
ร้อยละ 80 ของสึนามิเกิดบริเวณวงแหวนแห่งไฟ (Ring of fire) คลื่นสึนามิเคลื่อนที่ด้วยความเร็ว 700-800 กิโลเมตรต่อชั่วโมง และด้วยความยาวคลื่นที่ยาวทำให้คลื่นสึนามิสูญเสียพลังงานน้อย ขณะที่อยู่ห่างจากชายฝั่งความสูงคลื่นอาจจะสูงเพียง 1 ฟุตหรือมากกว่า แต่เมื่อมาใกล้ชายฝั่งจะเริ่มเคลื่อนที่ช้าลงและเริ่มสะสมพลังงาน รวมถึงเพิ่มความสูง ส่วนบนจะเคลื่อนที่ได้เร็วกว่าส่วนล่าง ทำให้สูงชันเร็ว
สาเหตุ
ระบบการแจ้งเตือน
การตรวจจับสึนามิจะใช้อุปกรณ์ตรวจจับสัญญาณที่เป็นทุ่นลอยและเครื่องวัดคลื่นสั่นไหว เซนเซอร์ของอุปกรณ์ใต้ทะเลจะส่งผลการวัดการเปลี่ยนแปลงของความดันน้ำไปยังทุ่นลอยซึ่งจะส่งข้อมูลไปยังดาวเทียมและข้อมูลจากดาวเทียมส่งต่อไปยังศูนย์เตือนภัยสึนามิ ระบบจะมี 2 แบบคือ ระบบในสภาวะปกติและระบบในกรณีมีเหตุการณ์ ซึ่งโดยทั่วไปจะทำงานในระบบสภาวะปกติ แต่ทุ่นลอยจะเปลี่ยนเป็นภาวะมีเหตุการณ์ถ้าพบการสั่นไหวที่เร็วผิดปกติ นักวิทยาศาสตร์จะนำข้อมูลไปวิเคราะห์โอกาสความเป็นไปได้ในการเกิดสึนามิ และแจ้งเตือนไปยังศูนย์ชายฝั่งเพื่อให้ประชาชนอพยพ
ระบบเตือนภัยที่ใช้ในปัจจุบันพัฒนาโดยองค์การบริหารบรรยากาศและมหาสมุทร (NOAA) ประเทศสหรัฐอเมริกา ชื่อ DART (Deep-ocean Assessment and Reporting of Tsunamis)
ทดสอบระบบการทำงาน D.A.R.T. II
ท่านสามารถของกด
Trigger Mode และ
Request Mode เพื่อดูการทำงานของ D.A.R.T. II